آشنایی با سیبک مفصل فرمان
| فاطمه فولادی
سیستم‌ها و قطعات مختلفی به منظور انجام وظایف مهم در خودرو به کار رفته اند. یکی از مهم ترین سیستم‌ها که وظیفه هدایت و کنترل مسیر را بر عهده دارد، سیستم فرمان خودرو است.
این سیستم نیز از یک سری قطعات و اجزای به هم پیوسته، ساخته و تهیه شده است. سیبک مفصل فرمان که با نام قرقری فرمان نیز شناخته می‌گردد، یکی از بخش‌های اصلی این سیستم را تشکیل می‌دهد.
اگر جستجویی در وب داشته باشید، متوجه خواهید شد که سایت‌های کمی به معرفی این قطعه پرداخته اند. درواقع اطلاعات زیادی درباره آن وجود ندارد. این موضوع در حالی است که این قطعه وظیفه مهمی در خودرو داشته و آشنایی با آن یکی از مهم ترین دغدغه‌های افراد به شمار می‌آید.
به همین دلیل برای آشنایی با این قطعه و عملکرد آن در خودرو مقاله‌ای تحت عنوان آشنایی با مفصل فرمان ( قرقری فرمان) را تهیه کرده و خدمت شما ارائه می‌کنیم. اگر شما هم به دنبال این اطلاعات هستید، هیروسان را تا پایان این مقاله همراهی کنید.
سیبک مفصل فرمان یا قرقری فرمان چیست؟ و چه عملکردی در خودرو دارد؟
درک درست عملکرد مفصل فرمان، مستلزم آشنایی با سیستم فرمان و ارتباط داخلی اجزای آن با یکدیگر است. ما در ادامه این بخش به طور مختصر به سیستم فرمان، اجزای آن با یکدیگر و همچنین انواع آن اشاره می‌کنیم. اما اگر به دنبال اطلاعات بیشتری درباره آن هستید، مقاله ” هر آنچه باید در خصوص فرمان و کنترل خودرو بدانید” را مطالعه کنید.
سیبک مفصل فرمان چیست؟
با چرخش غربیلک فرمان، نیروی گشتاور از طریق جعبه دنده و سایر قطعات نظیر سیبک‌ها به چرخ‌ها منتقل می‌گردد. در این میان قطعات دیگر نیز وجود دارند که وظیفه اتصال قطعات اصلی را بر عهده داشته و مانند پل ارتباطی میان آن‌ها عمل می‌کنند.جعبه دنده یکی از مهم ترین اجزای داخلی است که وظایف مهمی را بر عهده داشته و در صورت بروز مشکل، سیستم خودرو با مشکل روبه‌رو می‌گردد. از سوی دیگر سیبک خودرو نیز قطعه‌ای فوق حساس در خودرو است که قطعات جلوبندی خودرو را به یکدیگر متصل می‌کند.
جعبه دنده و سیبک خودرو نیز باید برای انجام یک سری وظایف به یکدیگر متصل باشند. این کار توسط مفصل فرمان یا قرقری فرمان انجام می‌گیرد. وظیفه اصلی آن نیز انسجام جعبه فرمان است.
مفصل فرمان از حساسیت بالایی برخوردار بوده و نیازمند بررسی‌ها و سرویس‌های دوره‌ای است. اغلب تعمیرکاران یا کارشناسان خودرو پیشنهاد می‌کنند که هر شش ماه یکبار این قطعه بررسی شده و در صورت نیاز روغن کاری شود. همچنین اگر دچار خرابی یا تغییرات ظاهری گردد، بهتر است که در صورت نیاز تعویض شود.
محل قرار گیری سیبک مفصل فرمان کجاست؟
همانطور که گفتیم، این قطعه متصل کننده سیبک و جعبه فرمان است. بنابراین محل قرار گیری آن در حوالی و اطراف این قطعات است. جعبه فرمان خودرو بر روی اتاق خودرو نصب می‌گردد و مفصل فرمان نیز به آن متصل است.
چه عواملی موجب خرابی قرقری فرمان (سیبک مفصل فرمان) می‌گردد؟
قبل از آنکه درباره عوامل تاثیر گذار بر خرابی این قطعه صحبت کنیم، بهتر است بدانید که در سیستمی که قطعات به یکدیگر متصل شده اند و عملکرد آن‌ها بر یکدیگر موثر است، خرابی هر یک از آن‌ها نیز موجب خرابی قطعه متصل به خود می‌گردد. به همین دلیل همیشه توصیه می‌کنیم که سرویس‌های دوره‌ای خودرو را جدی بگیرید. با تشخیص زودهنگام مشکلات آن‌ها، از آسیب به سایر قطعات جلوگیری می‌کند.
اما عوامل و مواردی که موجب خرابی مفصل فرمان عبارت اند از :
- خرابی گردگیر سیبک مفصل فرمان
- خشک شدن گریس سیبک مفصل فرمان
البته این دو مورد وابسته به یکدیگر هستند. مفصل فرمان شامل قطعه‌ای با نام گردگیر است. در صورت خرابی این قطعه، گریس قرقری فرمان خشک شده و عملکرد مفصل فرمان با مشکل روبه‌رو می‌گردد. همانطور که گفتیم که یکی از مهم ترین اقدامات در جهت نگهداری این قطعه، روغن کاری آن است. این کار به منظور جلوگیری از خشک کار کردن آن انجام می‌گیرد.
یکی از نشانه‌هایی که خرابی مفصل فرمان را هشدار می‌دهد، سروصدای زیاد در هنگام عبور از دست انداز‌ها است. البته این نشانه تنها مختص به آن نیست. نشانه‌های خرابی قطعات و اجزای جلوبندی خودرو اینگونه است. در واقع در صورت خرابی یا بروز مشکل در هر یک از آن‌ها احتمال شنیده شدن سروصدای اضافی در هنگام عبور از جاده‌ها و دست انداز‌ها وجود دارد.
تنها راهی که می‌توانید از آن مطمئن گردید، مراجعه به یک کارشناس مطمئن و کاربلد است. او با مشاهده و انجام یک سری تست، قطعه خراب را عیب یابی کرده و در صورت مشکل، آن را تعویض می‌کند.
آشنایی با فرمان خودرو
تا به اینجای مطلب سعی کردیم که شما را با این قطعه و عملکرد آن در خودرو آشنا کنیم. همانطور که گفتیم، این قطعه نیز بخشی از سیستم فرمان خودرو به شمار می‌آید. بنابراین آشنایی بیشتر سیستم فرمان موجب افزایش آگاهی و سطح عملکرد آن در خودرو خواهد شد.
اگر بخواهیم به طور ساده فرمان خودرو را توصیف کنیم، سیستم فرمان خودرو، سیستمی است که شامل چرخ‌ها و فرمان خودرو است. در سیستم‌های قدیمی‌فرمان خودرو، اجزا به وسیله چند چرخ دنده ساده به یکدیگر متصل شده بودند. اما در سیستم‌های جدید، اجزا پیشرفته تر شده و مکانیزم‌های جدیدی در آن‌ها به کار رفته است. سیستم‌های قدیمی‌خشک بوده و کار کردن با آن‌ها کمی‌دشوار است. اما در سیستم‌های نوع جدید، امکانات پیشرفته تر شده و کار کردن با آن‌ها کمی راحت تر شده است.
وظیفه اصلی این سیستم تبدیل حرکت چرخشی فرمان خودرو به حرکت خطی چرخ‌های آن است.
همراه ما باشید تا شما را با انواع سیستم فرمان خودرو آشنا کنیم.
اجزای فرمان خودرو
سیستم و اجزای فرمان به شرح زیر است :
- غربیلک فرمان
- میل فرمان
- جعبه دنده فرمان
- بازوی پیتمن
- میل درگ
- شغال‌دست و سگ‌دست
شاید برای شما جالب باشد که چرا مفصل فرمان در این لیست نیست. همانطور که گفتیم، مفصل فرمان به عنوان یک رابط بین جعبه دنده و سیبک خودرو است. به همین دلیل در این بین قرار نگرفته است.
در ادامه به معرفی هر یک از اجزا خواهیم پرداخت.
· غربیلک فرمان
همانطور که می‌دانید غربیلک فرمان قطعه‌ای است که با چرخش آن می‌توان موجب چرخیدن چرخ‌ها و تغییر مسیر خودرو شد. اما این همه وظیفه و عملکرد آن نیست. بلکه این قطعه وظیفه انتقال نیرو به چرخ‌ها و بهبود گشتاور را بر عهده دارد.
· میل فرمان
میل فرمان قطعه‌ای است که حالت خرطومی‌داشته و به عنوان متصل کننده غربیلک فرمان و جعبه دنده آن عمل می‌کند. شاید برای شما هم نیز جالب باشد که چرا این قطعه حالت خرطومی‌دارد. این حالت به منظور افزایش ایمنی راننده در تصادفات رانندگی، منظور شده است.
· جعبه دنده فرمان
به بیان ساده جعبه فرمان قطعه‌ای است که وظیفه انتقال نیرو از غربیلک فرمان را به چرخ‌ها بر عهده دارد. از معروف ترین و رایج ترین نوع جعبه فرمان می‌توان به نوع پینیون و شانه‌ای اشاره کرد. در نوع شانه‌ای حرکت خطی در نوع پینیون حرکت دورانی است. نحوه عملکرد آن‌ها نیز بدین گونه است که این دو قطعه در پشت سر هم قرار گرفته و تبدیل و انتقال حرکت را بر عهده دارند.
بعد از چرخش غربیلک فرمان، پینیون آن را به صورت دورانی به دنده شانه‌ای انتقال می‌دهد. دنده شانه‌ای نیز این نیرو را تبدیل به نیروی خطی کرده و به چرخ‌ها منتقل می‌کند.
همه جعبه فرمان‌ها سه وظیفه مهم بر عهده دارند که این وظیفه در همه آن‌ها یکسان است.
- نیروی گشتاور را افزایش می‌دهد
- حرکت دورانی را به حرکت خطی تبدیل می‌کند
- صفحه دوران غربیلک فرمان را به صفحه مکانیزم فرمان تبدیل می‌کند
جعبه فرمان‌ها از طریق مفصل فرمان به سیبک فرمان متصل می‌گردد.
· بازوی پیتمن
محل قرار گیری این قطعه نیز بر روی شفت خروجی جعبه فرمان است. وظیفه اصلی بازوی پیتمن، تبدیل حرکت شفت به به حرکت زاویه‌ای است. این قطعه نیز به وسیله سیبک به میله درگ متصل شده است.
· میله درگ
نیروی تبدیل شده در پیتمن باید به شغال‌دست انتقال پیدا کند. این کار توسط میله درگ انجام می‌گیرد.
· شغال‌دست و سگ دست
با انتقال نیروی پیتمن به شغال‌دست ، این قطعه شروع به چرخش کرده که سگ دست‌ها نیز حرکت می‌کنند. چرخش این دو قطعه نیز موجب چرخش چرخ‌ها می‌گردد.
شاید برایتان سوال باشد که چرا این دو به این نام، نامگذاری شده اند. شکل ظاهری این دو قطعه به ترتیب به شکل شغال و سگ هستند. به همین دلیل آن‌ها را با این نام می‌شناسند.
انواع فرمان خودرو
حال به معرفی انواع فرمان در خودرو می‌پردازیم. به خاطر داشته باشید که عملکرد و وظیفه همه آن‌ها با یکدیگر برابر است و تنها نحوه انجام آن‌ها متفاوت خواهد بود.
سیستم فرمان خودرو در حالت کلی به دو دسته تقسیم می‌گردد :
- جعبه فرمان مکانیکی : احتمالا از روی نام آن‌ها می‌توانید حدس برنید که منظور از جعبه فرمان مکانیکی چیست. در جعبه فرمان مکانیکی یعنی هیچ نیرویی در حرکت و انتقال نیرو دخیل نیست و تنها نیروی مکانیکی برای انجام آن به کار رفته است.
- جعبه فرمان با نیروی کمکی : در این نوع از جعبه فرمان‌ها بر خلاف جعبه فرمان مکانیکی، نیروهای کمکی نظیر هیدرولیکی یا الکتریکی وجود دارد.
هر یک از دو مورد فوق نیز شامل دسته‌ها و انواع دیگری نیز هست که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
جعبه فرمان مکانیکی
اگر از خودروهای قدیمی استفاده می‌کنید، احتمالا فرمان‌ها خشک و سفت را امتحان کرده اید. این فرمان‌ها خشک بوده و کار کردن با آن‌ها نیز دشوار است. جعبه فرمان‌های مکانیکی به دلیل مشکلات و معایبی که داشتند، کم کم منسوخ شده یا حداقل از یک نیروی کمکی در کنار آن‌ها استفاده شده است. از جمله این نوع جعبه فرمان را می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جعبه فرمان حلزونی انگشتی : این جعبه دنده تنها از یک پوسته و یک حلزونی و انگشتی تهیه و تولید گشته است. این نوع جعبه دنده از ساده ترین جعبه دنده‌ها به شمار می‌آید. انتقال و تبدیل نیرو در آن توسط این دو قطعه انجام می‌گیرد.
- جعبه فرمان حلزونی با دنده تاج خروسی : بعد از تولید و منسوخ شدن نمونه قبلی، جعبه فرمان حلزونی با دنده تاج خروسی جای آن را گرفت. در این نوع به جای استفاده از انگشتی، از یک قطعه که به شکل تاج خروس است، استفاده شد.
- جعبه فرمان حلزونی غلتکی : در مدل قبلی نیز معایبی وجود داشت که از یک غلتک به جای تاجر خروسی استفاده شد. این نوع جعبه دنده نسبت به نمونه‌های قبلی بهتر و پیشرفته تر بود. به همین دلیل تا مدتی مورد استفاده قرار گرفت.
- جعبه فرمان ساچمه‌ای با دنده تاج خروسی : در این نوع جعبه فرمان دنده تاج خروسی و ساچمه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. هنگامی‌که فرمان خودرو چرخش می‌کند، مارپیچ جعبه فرمان نیز چرخش می‌کند. این چرخش توسط ساچمه‌ها به حرکت خطی تبدیل شده و به چرخ‌های خودرو منتقل می‌گردد. این نوع از جعبه دنده‌ها نسبت به نمونه‌های قبلی از صطکاک کمتری برخوردار بوده و ایمنی بالایی دارد.
- جعبه دنده شانه‌ای : جعبه دنده‌های شانه‌ای نسبت به انواع قبلی آن‌ها دارای عملکرد و مزایای بیشتری بوده و رایج تر است. اجزا و قطعاتی که در آن استفاده شده است بیشتر بوده و عملکرد بهتر و دقیق تری دارد. از جمله مزایای آن می‌توانیم به وزن پایین آن، فضای اشغالی کم و هزینه پایین آن اشاره کنیم. البته معایبی نیز دارد که موجب به وجود آمدن جعبه دنده با نیروی کمکی گشت. از جمله آن‌ها می‌توانیم به محدودیت در افزایش گشتاور و محدودیت در افزایش پایداری خودرو اشاره کرد.
جعبه فرمان با نیروی کمکی
جعبه فرمان با نیروهای کمکی امروزه بیشتر به چشم می‌خورد. در اغلب خودروهای امروزی از این نوع سیستم استفاده شده و رانندگی با آن‌ها راحت تر گشته است. در این نوع سیستم‌ها از یک نیروی کمکی مانند هیدرولیک یا نیروی الکتریکی به منظور رانندگی راحت تر استفاده شده است.
جعبه فرمان با نیروی کمکی نیز خود به چند دسته تقسیم می‌گردد که هر یک از اجزا و قطعات مجزایی تشکیل شده اند.
- فرمان هیدرولیک : این نوع جعبه فرمان با نیروی کمکی، عملکردی مشابه جعبه دنده مکانیکی از نوع دنده شانه‌ای دارد. با این تفاوت که در جعبه دنده‌های شانه‌ای از یک نیروی هیدرولیک کمکی به منظور تقویت و بهبود نیروی استفاده شده است. از جمله تجهیزات و قطعاتی که به دنده شانه‌ای اضافه شده است عبارت اند از پمپ هیدرولیک، شیر هیدرولیک، مخزن روغن، لوله‌های رفت و برگشت روغن، جک هیدرولیک و تسمه هیدرولیک.
- فرمان الکترو هیدرولیک : عملکرد این سیستم مشابه سیستم هیدرولیکی است. در سیستم قبلی نیروی مورد نیاز پمپ هیدرولیک، از موتور خودرو تامین می‌گشت. در این سیستم اینگونه نیست. بلکه پمپ هیدورلیک نیروی مورد نظر را از یک موتور الکتریکی که در پشت پمپ قرار گرفته است به دست می‌آورد. این قطعه فضای کمتری را اشغال کرده و همچنین دور و قدرت موتور برای تامین نیروی لازم پمپ کاهش نمی‌یابد.
- فرمان الکتریکی : در دو نوع قبلی از پمپ هیدرولیک استفاده شده است. اما در این نوع سیستم اینگونه نیست. در واقع موتوری الکتریکی بر روی غربیلک فرمان قرار گرفته است که عملکرد پمپ هیدرولیک فرمان را انجام می‌دهد. این سیستم که نوع جدید فرمان با نیروی کمکی به شمار می‌آید نسبت به انواع دیگر سبک تر، کم حجم تر و کم استهلاک تر است.
از مزایای فرمان الکتریکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وزن پایین
- هزینه نگهداری و تعمیر پایین
- کم حجم تر
- شروع به فعالیت تنها در حرکت فرمان
- با تغییر شرایط خودرو، شرایط نیروی کمکی نیز تغییر می‌کند
- افزایش پایداری خودرو
- افزایش ایمنی خودرو
- افزایش سرعت عملکرد فرمان
- کاهش مصرف سوخت
آشنایی با سیبک
تا به اینجای مقاله با مفصل فرمان و سیستم فرمان خودرو آشنا شدید. همانطور که اشاره کردیم، مفصل فرمان یا قرقری فرمان وظیفه اتصال سیبک و جعبه دنده را بر عهده دارد. در مطالب فوق به معرفی جعبه دنده فرمان پرداختیم.
اکنون قصد داریم درباره سیبک خودرو توضیحاتی را خدمت شما ارائه دهیم.
اگر بخواهیم یک تعریف کلی از سیبک داشته باشیم می‌توانیم بگوییم که سیبک قطعه‌ای است که قطعات جلوبندی خودرو را به یکدیگر متصل کرده است. اما اگر بخواهیم تعریف جامعی را ارائه دهیم می‌توانیم مفهوم زیر را خدمتتان ارائه کنیم:
سیبک قطعه‌ای است کروی شکل که موجب چرخش چرخ‌ها شده و آن‌ها را به سیستم تعلیق یا جلوبندی خودرو متصل کرده است.
سیبک‌ها در قسمت‌های مختلفی از خودرو به کار رفته و انواع مختلفی از آن‌ها وجود دارد. این قطعات در خودرو از یک سو به طبق‌ها متصل بوده و از سوی دیگر به متعلقات چرخ‌ها نظیر مفصل فرمان متصل است.
سیبک‌های خودرو دارای طول عمر بالایی بوده و به ندرت آسیب می‌بینند. اما این موضوع به معنای عملکرد آن‌ها تا پایان عمر خودرو نیست. درواقع با وجود جاده‌های پر پیج و خم و چاله‌هایی که در سطح جاده وجود دارد، این قطعات نیز آسیب دیده و نیاز به تعمیر یا تعویض دارند.
علائم و نشانه‌های خرابی سیبک‌ها
همانطور که گفتیم، وجود اتصالات بین قطعات داخلی خودرو سبب شده تا در صورت خرابی هریک از آن‌ها، قطعات دیگر نیز آسیب ببینند. این احتمال نیز وحود دارد که در صورت خرابی سیبک‌ها، مفصل فرمان نیز آسیب دیده و عملکرد آن با مشکل روبه‌رو گردد.
به طور معمول، هر سیبک قادر است که به اندازه 112 کیلومتر در خودرو کار کند. اما همانطور که گفتیم این موضوع تا حد زیادی به شرایط جاده‌ها و نحوه رانندگی فرد بستگی دارد. همچنین شرایط آب و هوایی و تماس با آب و نمک از دیگر مواردی است که در طول عمر سیبک‌ها تاثیر مستقیم دارند.
در صورت خرابی سیبک، نشانه‌ها و عواملی بروز می‌کنند که در صورت اقدام به موقع آن می‌توان از آسیب به سایر قطعات جلوگیری کرد.
- قطعات متعلق به سیستم فرمان زودتر از موعود فرسوده شده اند.
- تایرهای جلوی خودرو بیش از اندازه سایش پیدا کرده و صاف شده اند.
- فرمان پذیری و کنترل خودرو افت پیدا کرده است.
- فرمان خودرو بعد از عبور از روی پیچ‌ها به صورت اتوماتیک به حالت قبل خود باز نگشته است.
- فرمان خودرو بیش از اندازه کشیده می‌شود.
- فرمان خودرو بیش از اندازه خلاصی داشته و منحرف می‌گردد.
- از سمت سگ‌دست خودرو، صدای لقی شنیده می‌شود.
نحوه بررسی سیبک‌های خودرو
بررسی‌های دوره‌ای قطعات یکی از مهم ترین اقداماتی است که در جهت بهبود عملکرد خودرو و نگهداری از قطعات آن صورت می‌گیرد. اما بررسی قطعه‌ای مانند سیبک کار آسانی نیست. محل قرار گیری آن و دسترسی سخت به این قطعه، موجب گشته تا برخی از رانندگان یا مکانیک‌ها از بررسی آن صرف نظر کنند.
اگر با نشانه‌ها و علائم خرابی این قطعه روبه‌رو شده اید و احساس می‌کنید که سیبک با مشکل جدی روبه‌رو گشته ، می‌توانید به نزدیک ترین تعمیرگاه مراجعه کرده و دغدغه خود را با آن‌ها درمیان بگذارید.
نشانه‌های تعویض سیبک‌ها
گاهی اوقات برخی عوامل و اتفاقات دست به دست یکدیگر داده و منجر به خرابی قطعات بادوام خودرو می‌گردند. عواملی چون شرایط نامناسب یا وجود ذرات در روغن خودرو، تمام شدن روغن و در نهایت خشکی سیبک، موجب خرابی آن می‌گردد.
در صورت بروز هر یک از نشانه‌های زیر، چاره‌ای جزء تعویض سیبک نداشته و باید در اسرع وقت نسبت به تعویض آن اقدام کنید. از جمله این نشانه‌های می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ممکن است که پوسته سیبک فرمان به دلیل ضربات سطح جاده‌ها یا تصادفات شدید آسیب دیده یا ترک داشته باشند.
- نشانه‌هایی از زنگ زدگی یا خوردگی بر روی آن‌ها مشاهده گردد.
- گردگیر پاره شده و ذرات گرد و غبار به درون سیبک وارد شده باشند.
- قطعات و اجزای سیبک در اثر زمان، ساییده شده و لقی پیدا کرده اند.
- مهره و روزوه سیبک هرز شده و آسیب دیده اند.
سخن آخر
ناآشنا بودن مفصل فرمان به معنای بی اهمیت بودن این قطعه نیست. همانطور که مطالعه کردید، ارتباط بین سیبک و جعبه دنده خودرو که دو عضو مهم و حیاتی در خودرو هستند، توسط این قطعه انجام می‌گیرد.
هیروسان در این مقاله به معرفی مفصل فرمان و ارتباط آن با جعبه دنده و سیبک پرداختیم و محل قرارگیری و نشانه‌های خرابی آن را خدمتتان ارائه کردیم. در ادامه این بخش به طور مختصر به جعبه دنده و سیبک نیز اشاره کردیم. هدف از این کار، آشنایی و درک بهتر شما با وظیفه مفصل فرمان در خودرو بود.
در انتهای این مقاله یادآور می‌شویم که اگر به دنبال مفصل فرمان باکیفیت و قیمت قرقری فرمان (قیمت سیبک مفصل فرمان یا قیمت میل افقی فرمان) هستید، می‌توانید به بخش محصولات جی آی اس پی و قسمت قطعات جلوبندی و فرمان مراجعه کنید. سپس در بخش جستجو قطعه مورد نظر خود را بیابید. خدمات پس از فروش و گارانتی، ضمانت نامه‌ای است که جی آی اس پی به مشتریان خود اهدا می‌کند.