قفل شدن یا گیرپاژ کردن ماشین چیست و چه علائمی دارد؟

گیرپاژ چیست؟

گیرپاژ موتور ماشین اتفاق نادری است که برای برخی از خودروها به وجود می آید. اما اتفاق غیر ممکنی نیست. گاهی اوقات برخی از خطاها و اشکالات دست به دست یکدیگر داده و چنین اتفاقی را رقم می زنند. اما به راستی چه عواملی موجب این اتفاق می گردد؟ یا حتی گیرپاژ کردن خودرو چیست؟ چه مشکلاتی را به همراه دارد؟

توضیح درباره این اتفاق در یک سطر و چند جمله نمی گنجد. اما همین قدر بدانید که مشکلی بزرگی است و در صورت رخ دادن، وارد دردسر بزرگی شده اید.

اگر به دنبال اطلاعات مهم در این زمینه هستید و قصد دارید که نشانه ها و راه های مقابله با آن را شناسایی کنید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید. در این بخش به طور کامل به موضوع گیرپاژ کردن خودرو خواهیم پرداخت و سوالات احتمالی شما را پاسخ خواهیم داد.

 

گیرپاژ ماشین چیست؟ (گیرپاژ یعنی چی؟)

از ابتدا بحث خود را با تعریف این اتفاق شروع می کنیم. البته می دانیم که برخی از شما با این اتفاق آشنایی دارید اما ما فرض را  بر این می گذاریم که چیزی درباره آن نمی دانید.

خودرویی که از کار افتاده و قادر به حرکت نیست، باید به تعمیرگاه انتقال داده شود. یکی از عباراتی که اغلب تعمیرکاران بیان می کنند، ” گیرپاچ موتور خودرو ” یا “گیرپاژ موتور خودرو ” است. شنیدن این عبارت می تواند یکی از بدترین اتفاق ها برای یک راننده باشد.البته این نوید را به شما بدهیم که این اتفاق نادر بوده و به دلیل عدم رعایت یک سری نکات و ملاحظات اتفاق می افتد.

اصل این کلمه گریپاژ است اما در تلفظ های عامیانه و در گفتگوها به گیرپاژ تبدیل شده است. ریشه این کلمه فرانسوی است که از کلمه Grippage Le گرفته شده است و در انگلیسی به Galling یا Seizing تبدیل شده است.
البته بیشتر معنی گیرپاژ به انگلیسی Seizing می باشد و این کلمه بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما به طور کلی و قابل مفهوم؛ گیر پاژ کردن خودرو به معنی قفل شدن موتور یا جام کردن موتور است. در این اتفاق موتور خودرو به دلیل بالا رفتن دما، عدم خنک سازی سیلندر و در پی آن منبسط شدن پیستون ها است.

 

از کجا بدانیم موتور خودرو قفل شده است؟

این اتفاق آنقدر بد هست که ممکن است که از خود بپرسیم که از کجا بدانیم که خودرو گیرپاژ شده است؟ آیا روشن نشدن یا حرکت نکردن خودرو به منزله گیرپاژ کردن است؟

راه های تشخیص گیرپاژ کردن خودرو چند مورد است که در هنگام روبه‌رو شدن با این اتفاق می توانیم از آن استفاده کنیم. توجه و آشنایی با این نشانه ها موجب می گردد که در زمان حادثه، آرامش خود را حفظ کرده و غافلگیر نگردید.

·        حرکت نکردن خودرو

یکی از اقدامات این است که خودروی خود را در دنده پنج قرار دهید (البته اگر خودروی شما از نوع دنده دستی می باشد) سپس خودرو را هل دهید. در این شرایط دو احتمال وجود دارد:

• اگر خودرو حرکت کرد، یعنی موتور سالم است.
• و اگر خودروی شما هیچ حرکتی نکرد، موتور خودرو قفل شده است.

·        روشن شدن چراغ چک

با کم شدن مقدار آب و روغن موتور و عبور از سطح خطر، چراغ چک خودرو روشن می گردد. روشن شدن این چراغ به منزله هشدار و بروز مشکل در قسمت های مختلف خودرو، الالخصوص موتور خودرو است.

·        خروج دود سفید مایل به آبی

یکی دیگر از مشکلات، سوختن رینگ های روغنی است. با سوختن این قطعات دود سفید مایل به آبی از درون اگزوز خارج می گردد. در صورت مشاهده، بلافاصله عیب یابی را شروع کرده تا سوختن موتور جلوگیری کنید.

عوامل و دلایل تاثیرگذار بر گیرپاژ کردن خودرو

در تعریفی که از گیرپاژ کردن خودرو ارائه دادیم، منبسط شدن پیستون ها را به معنای این اتفاق بیان کردیم. در واقع دلیل اصلی قفل شدن خودروها نیز همین اتفاق است، یعنی انبساط پیستون ها که منجر به قفل شدن آن ها می گردد.

حال که با اصل موضوع آشنا شده اید، دلایل بروز این اتفاق را با یکدیگر بررسی می کنیم :

·        کم شدن میزان روغن موتور

روغن موتور یکی از ضروری ترین چیزها برای پیستون ها است. در صورت کاهش سطح روغن موتور، پیستون ها به صورت خشک به فعالیت خود ادامه می دهند. با انجام آن، پیستون ها داغ شده و موجب گیر کردن شاتون ها به درون رینگ های پیستون می گردد. در پی این اتفاق و فشار، شاتون ها و پیستون ها آسیب خواهند دید.

اگر سرعت خودروی شما در چنین حالتی زیاد و دورموتور بالا باشد، شاتون ها کج شده و سیلندر، میل لنگ و یاتاقان ها آسیب می بینند. در این صورت چاره ای جزء تعویض این قطعات نخواهید داشت.

اما در سرعت های پایین، علارقم کج شدن شاتون، به دلیل برخورد شاتون ها و سیلندر، صداهایی تولید گشته و دور موتور کاهش پیدا می کند. در چنین شرایطی شاتون و پیستون آسیب دیده و نیاز به تعویض دارند. البته سیلندر نیز مورد آسیب قرار گرفته و نیاز به تراشکاری دارد.

·        کاهش کیفیت روغن موتور

اغلب قطعات خودرو دارای طول عمر مشخصی بوده و بعد از گذشت مدتی، فرسوده می گردند که باید با نمونه های جدید تعویض شوند. از جمله آن ها می توانیم به برخی از قطعات موتور مانند پیستون ها، یاتاقان ها و سوپاپ ها اشاره کنیم. اما برخی دیگر از قطعات اینگونه نیستند. درواقع اگر شما بتوانید به خوبی از آن ها مراقبت کنید، نیاز به تعویض ندارند.

یکی از این قطعات، شاتون ها هستند. روغن موتور یکی از گزینه هایی است که در روند طول عمر این قطعه موثر بوده و بر آن تاثیر گذار است. به همین دلیل پیشنهاد می کنیم که اگر به دنبال مراقبت از این قطعات هستید، حتما از روغن موتور با کیفیت استفاده کنید. کیفیت روغن موتور تنها بر روند طول عمر شاتون موثر نسیت، بلکه بر طول عمر سایر قطعات و همچنین خودرو نیز تاثیر مستقیم دارد.

·        کاهش میزان سطح آب

در بخش توضیح گیرپاژ کردن اشاره کردیم که به دلیل بالا رفتن دما این اتفاق رخ می دهد. موتور خودرو نیاز به خنک سازی داشته و این کار توسط رادیاتور انجام می گیرد. یکی از اجزای اصلی رادیاتور، آب است که روند خنک سازی را بر عهده دارد. از این رو شما باید به طور پیوسته سطح آب درون رادیاتور را بررسی کنید تا اندازه آن از حد معین پایین تر نرود.

·        روانکاری نامناسب

یکی از مهم ترین دلایلی که منجر به گیرپاژ کردن خودرو می گردد، روانکاری نامناسب است. این اتفاق بیشتر از سایر دلایل تاثیر گذار است. زیرا به دلیل عدم روانکاری مناسب، سطح روغنی که بین یاتاقان ها است، از بین خواهد رفت.

در چنین شرایطی بین یاتاقان ها و شاتون ها اصطکاک به وجود می آید. در پی این اتفاق امکان قفل شدن شاتون ها به دور میل لنگ وجود دارد. این موضوع موجب اشتباه سیستم و برخورد پیستون ها به دیواره سیلندر و ایجاد صدا می گردد.

·        رانندگی با دور موتور بالا

رانندگی با دور موتور بالا، موجب بالارفتن دمای موتور می گردد. اگر گرمای تولید شده از توان سیستم خنک کننده بیشتر باشد، گرما درون موتور باقی می ماند. در طی این اتفاق، قطعات درونی موتور منبسط شدن و درون یکدیگر گیر می کنند.

بهتر است بدانید که حرکت خودرو با دور موتور بالا، اجزای و قطعات موتور تحت فشار بوده و بالاتر از توانایی خود عمل می کنند. این موضوع موجب تولید گرما و در پی آن قفل شدن خودرو می گردد.

آیا رانندگی با دور موتور بالا همیشه خطر ساز خواهد شد؟

شاید این سوال شما هم باشد. به همین دلیل اجازه دهید که در این بخش آن را روشن کنیم.

حرکت خودرو با دور موتور بالا، همیشه خطر ساز نیست. در واقع اگر به صورت دوره های کوتاه مدت و کم از آن استفاده کنید، خطری نخواهد داشت. اما اگر همیشه با دور موتور بالا رانندگی می کنید، امکان بروز چنین مشکلی وجود دارد.

·        بی توجهی به چراغ اخطار روغن

در پشت فرمان خودرو و در درون کابین، چراغی به منظور بررسی روغن موتور تعبیه شده است. چنانچه مقدار و فشاار روغن موتور بیشتر یا کمتر از حد معین باشد، چراغ اخطار خودرو روشن می گردد. روشن شدن این چراغ را جدی بگیرید و برای رفع آن اقدام کنید.

·        نادیده گرفتن سیستم خنک کننده

تعویض مایع درونی سیستم خنک کننده موتور یکی از مهم ترین اقدامات در جهت بهبود عملکرد آن است. اغلب کارشناسان دو معیار را برای تعویض آن در نظر گرفته اند :

• هر سه سال یکبار
• هر 48000 کیلومتر

به هر کدام از آن ها که زودتر رسیدید، باید مایع خنک کننده را تعویض کنید.

متاسفانه این موضوع در بین تعمیرکاران و صاحبان خودرو جای نیافتاده است. به همین دلیل تا زمانیکه مشکلی در آن ایجاد نگردد، نسبت به تعویض یا بررسی آن اقدام نمی کنند.

اما بهتر است بدانید که عدم توجه به مایع خنک کننده خودرو یا بهتر است بگوییم که عدم توجه به سیستم خنک کننده خودرو موجب بروز مشکلاتی، از جمله خرابی و آسیب قطعاتی که با سیستم خنک کننده در ارتباط هستند، می گردد.

اگر دمای موتور شما در حال بالا رفتن است، آن را جدی بگیرید. یکی از عواملی که موجب بالا رفتن دمای موتور می شود، مشکل یا عیب در سیستم خنک کننده است. سیستم خنک کننده خودرو ممکن است به دلایل زیر خراب یا معیوب گردد :

• گرفتگی مجاری سیستم خنک کننده
• کاهش سطح مایع خنک کننده درون سیستم
• از کار افتادن فن های برقی رادیاتور

لطفا با خرابی سیستم خنک کننده توجه کنید. در صورتی تعلل در بررسی آن ممکن است که به جای تعویض چند قطعه کوچک، مجبور به تعویض موتور گردید.

·        ورود بیش از اندازه آب به داخل موتور

یکی دیگر از مشکلاتی که می تواند موجب گیرپاژ شدن خودرو گردد، ورود آب به منیفولد و موتور خودرو است. درواقع یکی از نکاتی که کمتر به آن توجه می کنیم، عبور از روی آب های سکون با حجم بالا یا عبور از طوفان ها است.

احتمالا شما هم نام منیفولد را در خودرو شنیده اید. منیفولد قطعه وظیفه رساندن مخلوط سوخت و هوا را بر عهده دارد. مشکلی که وجود دارد این است گاهی اوقات این مسیر به عنوان مسیرهای وردی آب های بیرون از خودرو به درون موتور عمل می کند. در پی این اتفاق امکان کج شدن شاتون ها وجود دارد.

توجه داشته باشید که در صورت بالا بودن حجم آب، امکان ورود آن ها به محظه احتراق و آسیب به شمع ها نیز وجود دارد.

چه ماده ای موجب گیرپاژ کردن خودرو می گردد؟

گاهی اوقات برخی سوالات ممکن است که در ذهن خواننده شکل گیرد. شاید این سوال شما هم نیز باشد. چه ماده یا موادی ممکن است که باعث بروز گیرپاژ کردن خودرو گردد؟

فرقی نمی کند؛ از یک تراشه کوچک تا آب که یکی از اجزا و قطعات سیستم خودرو، محسوب می گردد، می تواند در قفل شدن موتور خودرو نقش داشته باشد.

به طور کلی هر ماده ای با دو ویژگی زیر می تواند موجب قفل شده موتور خودرو گردد:

• ماده ای که ویسکوزیته آن بیشتر از حد مجاز باشد.
• هر ماده ای که در باک حاوی شکر باشد.

بنابراین قبل از استفاده از هر نوع ماده ای بهتر است که به عوامل زیر توجه کنید.

نشانه ها و عواملی که نشان دهنده قفل شدن موتور است

گیرپاژ کردن خودرو نیز با نشانه ها و عواملی همراه است که در مطالب فوق به آن ها پرداختیم. اما برای درک بهتر یکبار دیگر آن ها را مرور می کنیم. یکی از مهم ترین نشانه هایی که قفل شدن موتور خودرو را هشدار می دهد، روشن شدن چراغ چک خودرو است. چراغ چک خودرو در مواقع ضروری و در صورت بروز مشکل در موتور خودرو روشن می گردد.

از دیگر نشانه های آن می توان به خارج شدن دود سفید مایل به آب اشاره کرد. این نوع دود که از اگزوز خودرو به بیرون منتشر می گردد، سوختن رینگ های روغنی را نشان و هشدار می دهد. در صورت توجه به آن مطمئنا موتور خودرو نیز خواهد سوخت.

اما نشانه مهم دیگری که تابحال به آن اشاره نکرده ایم، یاتاقان زدن موتور است. در موتور خودرو قطعاتی با نام یاتاقان به کار رفته اند که وظیفه مهمی بر عهده دارند. در صورت بروز مشکل در موتور و قفل شدن یا سوختن آن، مطمئنا یاتاقان ها درگیر خواهند شد. در صورت بروز این مشکل حتما به تعمیرگاه مراجعه کنید.

راه های جلوگیری از گیرپاژ کردن ماشین

دغدغه ای که مطمئنا ذهن شما را نیز به خود مشغول کرده است. بنابراین لازم می دانیم که به این موضوع نیز بپردازیم.

جلوگیری از گیرپاژ کردن خودرو کار سختی نیست. تنها کافی است که یک سری از نکات مهم را رعایت کنید.

یکی از اولین و مهم ترین نکاتی که در پیشگیری از این اتفاق وحشتناک دخیل است، رعایت دستورالعمل ها و مواردی است که در دفترچه راهنمای خودرو نوشته شده است. همانطور که می دانید این دفترچه به منظور آشنایی شما با خودرو و قطعات آن تهیه شده است. زمان های تعویض، نحوه استفاده و موارد بسیار دیگری که در صورت رعایت آن ها طول عمر خودروی شما نیز افزایش می یابد، یادداشت شده است.

از مواد باکیفیت استفاده کنید. روغن موتور یکی از اجزای مهم و حیاتی خودرو است که بایا از نوع با کیفیت و مرغوب باشد. این ماده در تماس کامل با موتور  و اجزای دیگر خودرو است. هر نوع ناخالصی در آن می تواند موجب خوردگی یا اخلال در عملکرد قطعات گردد.از سوی دیگر به خاطر داشته باشید که هر چقدر هم از روغن موتور با کیفیت استفاده کنید، این ماده دارای یک طول عمر معین بوده و بعد از مدتی باید تعویض گردد. زمان تعویض آن را میزان کارکرد خودرو و دفترچه راهنمای آن تعیین می کند. البته با مشاهد و از طریق بصری نیز می توان زمان تعویض آن را مشخص کنید.

موضوع دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، سطح آب و روغن است. همانطور که گفتیم این دو در موتور خودرو جریان داشته و وظایف مهمی بر عهده دارند. همچنین مقدار و اندازه آن ها از طریق شناسه ای در باک ها، مشخص شده است. چنانچه مقدار این مواد از سطح تعیین شدن پایین رود، عملکرد آن ها با مشکل روبه رو می گردد.علاوه بر موارد فوق، رانندگی مناسب نیز در جلوگیری از گیرپاژ کردن خودرو نقش موثری دارد. هیچ گاه اجازه ندهید که کیلومتر شمار خودرو از خط قرمز فراتر رود. زیر این موضوع علاوه بر فشار و آسیبی که به قطعات موتور خودرو وارد می کند، آسیب ها و خطرات جدی ای را برایتان به همراه خواهد داشت.

با دقت کامل رانندگی کنید و گاهی اوقات علاوه توجه به کیلومتر شمار به چراغ های دیگر پشت فرمان نیز توجه کنید. این چراغ ها قبل از بروز آسیب های جدی روشن شده و آن را هشدار می دهند. بنابراین به محض روشن شدن آن ها، خودرو را متوقف کرده و اقدامات لازم را انجام دهید.

عیب یابی و رفع مشکل خودرویی که گیرپاژ کرده است

متاسفانه باید خدمتتان عرض کنیم که رفع خودرویی که گیرپاژ شده است، کار آسان و کم هزینه ای نیست. گاهی اوقات آنقدر سطح صدمات و آسیب ها زیاد است که تعمیرکار چاره ای جزء تعویض موتور ندارد.

در ابتدا باید موتور باز شود تا حجم آسیب به قطعات مورد بررسی قرار گیرد.

در این شرایط تعمیر کاران موتور در ابتدا سعی می کنند که پیستون را خارج سازند. بنابراین در ابتدا مراحل زیر را به منظور خارج سازی این قطعه انجام می دهند :

• موتور پیاده می شود
• سر سیلندر و میل لنگ باز می گردد
• سپس توسط ضربه یا ابزارهایی نظیر پرس هیدرولیک یا پنوماتیک، پیستونی که درون سیلندر گیر کرده است، خارج می گردد.

این قطعات به دلیل درگیری ها و فشارهایی که بر آن ها وارد شده است، مطمئنا دچار تغییر شکل و آسیب شده اند. در ابتدا تعمیر آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. در غیر اینصورت بلوک موتور باید تعویض گردد. بعد از تعویض و نصب نمونه جدید پیستون، باید یک دوره آب بندی بر روی آن انجام گیرد.

گیرپاژ کردن خودرو یا یاتاقان؛ آیا یکی هستند؟

گیرپاژ خودرو و یاتاقان زدن دو مشکل جدا از هم هستند. اگر چه منشا هر دوی آن ها یکی است، اما از یکدیگر مجزا هستند. مشکل در سیستم های خنک کننده خودرو و در پی آن اخلال در خنک سازی و همچنین عدم روانکاری مناسب قطعات خودرو موجب بروز گیرپاژ و یاتاقان در خودرو می گردند.

یاتاقان چیست؟

اگر نمی دانید مشکلی نیست. زیرا می خواهیم درباره آن صحبت کنیم. یاتاقان قطعه ای است که فلزی و دو نیم استوانه که محل نشستن و قرار گیری هر محور چرخانی در موتور خودرو می باشد. از جمله این محورها می توانیم به شفت، میل لنگ و شاتون اشاره کنیم.یاتاقان ها در نوع ثابت و متحرک تولید می گردند. نوع ثابت آن بر روی بلوک موتور قرار می گیرد و محل چرخش میل لنگ خواهد بود. اما محل قرار گیری نوع متحرک آن متفاوت است. این قطعه درون قطر داخلی شاتون قرار گرفته و محور لنگ میل لنگ است.

منظور از یاتاقان زدن موتور چیست؟

حال به اصل موضوع می پردازیم. همانطور که مطالعه کردید، محل قرار گیری یاتاقان ها در نزدیکی یا درون موتور خودرو است. نحوه روانکاری یاتاقان ها به این گونه است که روغن موتور از مسیرهای تعیین شده در بلوک سیلندر عبور می کند و به پشت یاتاقان ها می رسد. سپس از طریق روزنه یا سوراخی که بر روی یاتاقان وجود دارد، به درون آن راه پیدا می کند و هاله ای از روغن را مابین یاتاقان و سطحی که بر روی ان قرار دارد، تشکیل می دهد. در این حالت امکان تماس این دو قطعه از بین می رود.اما گاهی اوقات به دلایل مختلفی چون سرعت و دور موتور بالا، امکان ایجاد هاله ی روغنی وجود ندارد. در این صورت یاتاقان با فلزی که بر روی آن قرار گرفته برخورد می کند. با بر خورد این دو با یکدیگر، دمای افزایش یافته و یاتاقان ذوب می گردد ( آلیاژ یاتاقان از آلیاژ فلزی که با آن برخورد کرده است، نرم تر بوده و به همین علت زودتر ذوب می گردد).

سخن آخر

گیرپاژ کردن خودرو علارقم نادر بودن، امکان پذیر است. همانطور که مطالعه کردید تکرار در انجام برخی خطاها و توجه به سلامت خودرو شانس این حادثه را افزایش می دهد.

متاسفانه این موضوع کمتر توسط رانندگان رعایت می گردد. برخی از آن ها منجر به اتفاقات جبران ناپذیر یا خسارات سنگینی می گردد.